«Шажаратул Маориф» (Маърифатлар шажараси)

«Шажаратул Маориф»
(Маърифатлар шажараси)

  Кўплаб бебахо китобларнинг муаллифи, уламолар султони, аллома, имом, шайх Изз ибн Абдуссаломнинг «Шажаратул маориф» (Маърифатлар шажараси) номли китоби ғарбу шарқдаги илм аҳли ва фозиллар томонидан юқори баҳо берилган қомусий асарлардан бири ҳисобланади. Унинг таржимаи ҳоли ҳакида Ибн Субкий, Иснавий, Ибн Касир, Бадруддин Ҳалабий, Ибн Мулаққин, имом Суютий, Абдуллох Шарқовий ва бошқалар ўзларининг сийрат ва уламолар тарихига бағишланган китобларида зикр этишган. Ибн Субкий узининг «Табақот Шофиъийя» китобида аллома Изз ибн Абдуссаломнинг мазкур китоби хақида шундай деб ёзади: «Шажаратул маориф» китоби жуда яхшидир».

Китоб Қуръони Карим ва Суннати шарифа маъноларини тўғри тушуниш ва фаҳмлашда катта ёрдам беради. Муҳтарам ўқувчилар китобдан Ислом динининг таълимотлари ҳақида зарур ва қизиқарли маълумотларни олишлари, шунингдек, қадрли имом-хатиб, воиз ва манбашунослар ҳам истифода қилишлари мумкин.

Муаллиф: Имом Изз ибн Абдуссалом Суламий
Таржимон: Абдулҳамид Муҳаммад Турсун
Нашриёт: «Hilol-Nashr»
Сана: 2021 йил
Ҳажми: 256 бет‎
ISBN: 978-9943-7033-9-1
Ўлчами: 84×108 1/32‎
Муқоваси: қаттиқ

МУНДАРИЖА

Муқаддима  

1-фасл. Аллоҳ таолога яқин бўлиш йўллари баёнида 
2-фасл. Қуръони Карим одоблари ҳақида 
3-фасл. Зоҳирий ва ботиний амалларнинг фазилатлари баёнида 
4-фасл 
5-фасл. Василалар ва  сабабларнинг даражалари баёнида 
6-фасл. Маърифатларнинг  самараси ва уларнинг фойдалари 
7-фасл. Жаҳолатларнинг зарари ҳақида   
8-фасл. Бандалар нималар билан нималарда фазилатли бўлишлари ҳақида 
9-фасл. Фазилатларнинг сабаблари ҳақида 
10-фасл. Фазилатларнинг кайфияти ва даражалари ҳақида 
11-фасл. Ҳоллар учун  маърифатларнинг фойда  бериш кайфияти ва уларга  қўйилган тартиблар ҳақида  

Биринчи боб 

12-фасл. Имкониятга қараб Роҳманнинг сифатлари билан сифатланиш. Унда фасллар мавжуд. 
13-фасл. Нималарда салбий сифатлар билан сифатланиш ҳақида
14-фасл. Зот ва сифатларнинг тавҳиди ҳақида 
15-фасл. Тавҳид ҳақида
16-фасл. Зотнинг қандай сифатлари билан сифатланиш ҳақида
17-фасл. Илм билан нимада сифатланилади?  
18-фасл. Иродалар билан нималарда сифатланилади? 
19-фасл. Эшитиш сифати билан нималарда сифатланилади? 
20-фасл. Кўриш сифати билан нималарда сифатланилади?
21-фасл. Калом билан нималарда сифатланиш ҳақида  

Иккинчи боб 

Исм ва сифатлар билан сифатланишларнинг кайфияти 
22-фасл.  Подшоҳларнинг сифатланишлари ҳақида 
23-фасл. Қуддус, яъни поклик сифати билан сифатланиш ҳақида 
24-фасл. Салом сифати билан сифатланиш ҳақида 
25-фасл. Иймон сифати билан сифатланиш ҳақида 
26-фасл. Назорат қилиш билан сифатланиш ҳақида 
27-фасл. Куч-қудрат билан сифатланиш ҳақида 
28-фасл. Жабр билан сифатланиш ҳақида 
29-фасл. Пасткашликлардан такаббурлик қилиш ҳақида 
30-фасл. Сифатланиш мумкин бўлмаган нарсалар ҳақида 
31-фасл. Олийжаноблик ва раҳм-шафқат билан сифатланиш ҳақида 
32-фасл. Кечиришлик билан сифатланиш ҳақида 
33-фасл. Қаҳр билан сифатланиш ҳақида 
34-фасл. Ҳилм билан сифатланиш ва одобланиш ҳақида 
35-фасл. Сабр билан сифатланиш ҳақида 
36-фасл. Афв сифати билан сифатланиш ҳақида 
37-фасл. Яхшилик, гўзаллик, инъом ва фазилат сифатлари билан сифатланиш ҳақида 
38-фасл. Турли яхшиликларни қилиш билан сифатланиш ҳақида 
39-фасл. Оҳисталик билан сифатланиш ҳақида 
40-фасл. Юқорилик билан сифатланиш ҳақида 
41-фасл. Эъзозланиш сифати билан сифатланиш ҳақида 
42-фасл. Хорлик билан сифатланиш ҳақида 
43-фасл. Интиқом сифати билан сифатланиш ҳақида 
44-фасл. Адл сифати билан сифатланиш ҳақида 
45-фасл. Ягоналик сифати билан сифатланиш ҳақида 
46-фасл. Фатҳ (очиш) сифати билан сифатланиш ҳақида 
47-фасл. Лутф сифати билан сифатланиш ҳақида 
48-фасл. Шукр сифати билан сифатланиш ҳақида 
49-фасл. Сақловчи исми сифати билан сифатланиш ҳақида 
50-фасл. Боқувчилик сифати билан сифатланиш ҳақида 
51-фасл. Ҳикмат ва ҳукм сифатлари билан сифатланиш ҳақида 
52-фасл. Севикли бўлиш сифати билан сифатланиш ҳақида 
53-фасл. Ҳақ билан сифатланиш ҳақида
54-фасл. Қувват сифати билан сифатланиш ҳақида 
55-фасл. Шаръий валий – дўстлик сифати билан сифатланиш ҳақида 
56-фасл. Муқаддим ва муаххир сифати билан сифатланиш ҳақида 
57-фасл. Олийжаноблик сифати билан сифатланиш ҳақида 
58-фасл. Тавба сифати билан сифатланиш ҳақида 
59-фасл. Бировга беҳожат бўлиш маъноси билан сифатланиш ҳақида 
60-фасл. Зарар ва фойда сифатлари билан сифатланиш ҳақида 
61-фасл. Адашган кимсани ҳидоят қилиш сифати билан сифатланиш ҳақида 
62-фасл. Қабз ва кенг қилишсифатлари билан сифатланиш ҳақида 
63-фасл. Ҳадялар бериш сифати билан сифатланиш ҳақида 
64-фасл. Сахийлик ва карамлилик сифати билан сифатланиш ҳақида 
65-фасл. Ижобат бўлиши сифати билан сифатланиш ҳақида 
66-фасл. Шараф сифати билан сифатланиш ҳақида 
Фойда 

Учинчи боб 
Турли сифатлар ва ахлоқларни ўз ичига олган қалблар ҳақида 
Бу боб шунингдек турли ишларни ўрганиш ёки сабабларини билиш билан боғлиқ таклифларни ҳам ўз ичига олади.  

Тўртинчи боб 

Қалблар ва тана аъзоларига тааллуқли ҳукмлар ҳақида 

Бешинчи боб 

67-фасл. Ботиний амаллар ҳақида 
68-фасл. Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг ростгўйликларига назар солиш ҳақида 
69-фасл. Қайта тирилишга назар солиш ҳақида 
70-фасл. Шариат аҳкомларига назар солиш ҳақида 
71-фасл. Ҳиссий амалларга назар солиш ҳақида 
72-фасл. Зулжалолдан сўраш ҳақида 
73-фасл. Қалб тақвоси ҳақида 
74-фасл. Аллоҳ таолога иймон келтириш, тоғут ва шайтонга ишонмаслик ҳақида 
75-фасл. Аллоҳ таолонинг расуллари ва китобларига иймон келтириш ҳақида 
76-фасл. Қадарга иймон келтириш ҳақида 
77-фасл. Мустаҳкам иймон ҳақида 
78-фасл. Аллоҳ таолонинг муҳаббати ҳақида 
79-фасл. Иймон муҳаббати ва иймонга исённинг ёмонлиги ҳақида 
80-фасл. Аллоҳ таоло ва Унинг китобларига завқу шавқда бўлиш ҳақида 
81-фасл. Расулуллоҳ алайҳиссаломга муҳаббат қилиш ҳақида 
82-фасл. Поклик муҳаббати ҳақида 
83-фасл. Муҳожир ва ансорларни яхши кўриш ҳақида
84-фасл. Али ва Ҳасан розияллоҳу анҳумога муҳаббат қилиш ҳақида 
85-фасл. Аллоҳнинг валийлари ва мўминларга муҳаббат қилиш ҳақида 
86-фасл. Аллоҳ таоло йўлида бир-бирига муҳаббат қилиш ҳақида 
87-фасл. Ўзингга яхши кўрган нарсани биродарингга ҳам яхши кўришинг ҳақида 
88-фасл. Гуноҳкор бўлмаган ҳолда балога муҳаббат қилиш ҳақида 
89-фасл. Аллоҳ азза ва жаллага мулоқот муҳаббати ҳақида 
90-фасл. Аллоҳ азза ва жалланинг Ўзини исташ ҳақида 
91-фасл. Охиратни ирода қилиш ҳақида 
92-фасл. Ихлос ҳақида 
93-фасл. Ҳақларни Аллоҳ таоло йўлида адо этиш ҳақида 
94 -фасл. Аллоҳ учун гувоҳлик бериш ҳақида 
95-фасл. Аллоҳ учун адолатни ўрнатиш ҳақида 
96-фасл. Аллоҳ учун таомлантириш ҳақида 
97-фасл. Аллоҳ учун сабрда бўлиш ҳақида 
98-фасл. Итоатларда мусобақа қилиш ҳақида 
99-фасл. Аллоҳ таолонинг ризосини талаб қилиш ҳақида 
100-фасл. Аллоҳ таолога яқин бўлишни талаб қилиш ҳақида 
101-фасл. Аллоҳ таоло тоатига қизиқиш ҳақида
102-фасл. Итоатларни ўз вақтида бажара олмасликка хафа бўлиш ҳақида
103-фасл. Аллоҳ таолонинг дини учун қалбнинг хурсанд бўлиши ҳақида 
104-фасл. Аллоҳ таолонинг оятлари учун қалбнинг хурсанд бўлиши ҳақида 
105-фасл. Инсонларнинг гуноҳ қилишларини ёмон кўриш ҳақида 
106 фасл. Ботилнинг инкори учун таажжубланиш ҳақида 
107-фасл. Аллоҳ таоло учун ғазабланиш ҳақида 
108-фасл. Тавба қилиш учун ўтган амалларга назар солиш ҳақида 
109-фасл. Оз амал қилган нафсни маломат қилиш ҳақида 
110-фасл. Тавба ҳақида 
111-фасл. Шубҳалардан тавба қилиш ҳақида 
112-фасл. Аллоҳ таолога қалб билан ажралиш, боғланиш ҳақида 
113-фасл. Қалбларни шубҳадан поклаш ҳақида 
114-фасл. Аллоҳ таоло учун қалбни фориғ қилиш ҳақида 
115-фасл. Парвардигор, дин ва пайғамбар юборилишига рози бўлиш ҳақида 
116-фасл. Аллоҳ таолодан рози бўлиш ҳақида 
117-фасл. Аллоҳ таолонинг берган атоларига рози бўлиш ҳақида 
118-фасл. Жаббор ҳукм қилганида ихтиёрни тарк этиш ҳақида 
119-фасл. Аллоҳ таолога таъзим қилиш ва уни улуғлаш ҳақида 
120-фасл. Аллоҳ таолонинг ҳақларини улуғлаш ҳақида 
121-фасл. Аллоҳ таолонинг шиорларини улуғлаш ҳақида 
122-фасл. Аллоҳдан хавф қилиб, қалбга келган ўй-хаёлларни оғир санашнинг фазли ҳақида 
123-фасл. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ҳурмат қилиш ҳақида 
124-фасл. Расулуллоҳ алайҳиссаломни ҳаммадан ортиқ билиш ва у зотга тасалли бериш ҳақида 
125-фасл. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳукмларига таслим бўлиш ҳақида 
126-фасл. Қалбда тоатларни осон кечиши ҳақида 
127-фасл. Аллоҳ таолонинг авлиёлари учун хоксорликда бўлиш ҳақида 
128-фасл. Аллоҳ таолонинг душманларига қаттиқ туриш ҳақида 
129-фасл. Аллоҳ таоло учун тавозу ва бандачиликда бўлиш ҳақида 
130-фасл. Аллоҳ таолога қайтиш ҳақида 
131-фасл. Аллоҳ таолога итоатда бўлиш ҳақида 
132-фасл. Аллоҳнинг зикрига мойил бўлиш ҳақида 
133-фасл. Аллоҳ таоло учун бўйинсунишлик ҳақида 
134-фасл. Дуода хоксор бўлиш ҳақида 
135-фасл. Аллоҳ таолонинг зикрида хоксор бўлиш ҳақида 
136-фасл. Аллоҳ таолонинг зикри учун қалбнинг юмшаши ҳақида 
137-фасл. Аллоҳ таолонинг тоати учун ғайратли бўлиш ҳақида
138-фасл. Аллоҳ таоло динида мустаҳкам туриш ҳақида
139-фасл. Аллоҳ таолога таваккул этиш ҳақида 
140-фасл. Аллоҳ таолога боғланиш ҳақида 
141-фасл. Аллоҳ таоло билан кифояланиш ҳақида 
142-фасл. Аллоҳ таоло билан азиз ва қудратли бўлиш ҳақида 
143-фасл. Аллоҳ таолонинг китобига боғланиш ҳақида 
144-фасл. Азиятларга мубтало бўлинганда Аллоҳ таолога қаттиқ ишониш ҳақида 
145-фасл. Аллоҳ таолодан ёрдам сўраш ҳақида 
146-фасл. Аллоҳ таолога итоат қилиш билан ёрдам сўраш ҳақида 
147-фасл. Аллоҳ таолонинг тавфиқига эътимод қилиш ҳақида 
148-фасл. Аллоҳ таолонинг раҳматига эътимод қилиш ҳақида 
149-фасл. Ўзликни Аллоҳ таолонинг тадбирига топшириш ҳақида 
150-фасл. Қийинчиликларда бардошлик бўлиш ҳақида 
151-фасл. Аллоҳ таолонинг ғазабини келтирадиган нарсаларда қалбнинг саломат бўлиши ҳақида 
152-фасл. Аллоҳ таолонинг каломини тадаббур қилиш ҳақида 
153-фасл. Аллоҳ таолонинг гўзал исмларини фаҳмлаш ҳақида 
154-фасл. Аллоҳ таоло нозил қилган нарсаларга хурсанд бўлиш ҳақида 
155-фасл. Аллоҳ таолонинг фазли ва раҳмати сабабидан шодланиш ҳақида
156-фасл. Аллоҳ таолонинг азобидан хавфда бўлиш ҳақида 
157-фасл. Аллоҳ таолонинг макридан хавфда бўлиш ҳақида 
158-фасл. Тўсатдан бўладиган азобдан хавфда бўлиш ҳақида 
159-фасл. Қиёмат хавфи ҳақида 
160-фасл. Ўзаро тортишувдан хавфда бўлиш ҳақида 
161-фасл. Аллоҳ таолонинг мақомидан хавфда бўлиш ҳақида 
162-фасл. Аллоҳ таолонинг оғриқ азобидан шикоят қилиш ҳақида 
163-фасл. Амални ислоҳ қилиш билан бирга қўрқиш ҳақида 
164-фасл. Аллоҳ таолонинг хавфи улуғлиги ҳақида 
165-фасл. Аллоҳ таолодан эҳтиёт ва огоҳ бўлиш ҳақида 
166-фасл. Аллоҳ таолодан машғул қиладиган  нарсалардан эҳтиёт бўлиш ҳақида 
167-фасл. Аллоҳ таолонинг динида фитна қиладиганлардан эҳтиёт бўлиш ҳақида 
168-фасл. Аллоҳ таолонинг раҳматини умид қилиш ҳақида 
169-фасл. Аллоҳ таолонинг савобини умид этиш ҳақида 
170-фасл. Аллоҳ таолодан мағфиратни умид қилиш ҳақида 
171-фасл. Солиҳларга етишишни умид қилиш ҳақида 
172-фасл. Қийинчиликларда яхши нарсани умид қилиш ҳақида 
173-фасл. Аллоҳ таолога чиройли гумонда бўлиш ҳақида 
174-фасл. Аллоҳ таолодан раҳматини умид қилишнинг улуғлиги ҳақида 
175-фасл. Аллоҳ таолонинг тоатида сабрда бўлиш ҳақида 
176-фасл. Аллоҳ таолонинг ҳукмига сабрда бўлиш ҳақида 
177-фасл. Аллоҳ таолога гуноҳкор бўлмасликда сабр қилиш ҳақида 
178-фасл. Аллоҳ таолонинг балоларига сабр қилиш ҳақида 
179-фасл. Беш балога сабр қилиш ҳақида 
180-фасл. Камбағалликка, касалликка ва урушга сабр қилиш ҳақида 
181-фасл. Азиятларни эшитишга сабр қилиш ҳақида
182-фасл. Суюклиларини йўқотишда сабр қилиш ҳақида
183-фасл. Кўришни йўқотишга сабр қилиш ҳақида 
184-фасл. Дунёпарастликка сабр қилиш ҳақида 
185-фасл. Баъзи мумкин бўлган нарсалардан сабр қилиш ҳақида 
186-фасл. Аллоҳ таолонинг зикри ҳақида 
187-фасл. Аллоҳ таолонинг зикри билан қалбларнинг ором топиши ҳақида 
188-фасл. Шукр қилиш учун неъматларни зикр этиш ҳақида 
189-фасл. Аҳду паймонни сақлаш учун эслаш ҳақида 
190-фасл. Китобга амал қилиш учун уни эслаш ҳақида 
191-фасл. Охиратга саъю ҳаракат қилиш учун уни эслаш ҳақида 
192-фасл. Гуноҳлардан халос бўлиш учун уларни зикри ҳақида 
193-фасл. Амалларда мустаҳкам туриш ҳақида 
194-фасл. Вожиб бўлган гумонли амаллар ҳақида 
195-фасл. Муттақийларга чиройли гумонда бўлиш зикри ҳақида 
196-фасл. Мўминларга мулойим қалб бўлиш ҳақида 
197-фасл. Мўминларга раҳм-шафқатли бўлиш ҳақида 
198-фасл. Аҳли аёл ва болаларга меҳр-шафқатли бўлиш ҳақида 
199-фасл. Инсонларга раҳм-шафқат қилиш ҳақида 
200-фасл. Кўнгил юмшоқлик ва мулойимлик ҳақида 
201-фасл. Ҳилмлик ва оҳисталик ҳақида 
202-фасл. Аллоҳ таолонинг мулоқоти зикри ҳақида 
203-фасл. Тоатларга азмиятда бўлиш ҳақида 
204-фасл. Қалб фитналарни инкор этиши ҳақида 
205-фасл. Қабоҳатлардан ғафлатда бўлиш ҳақида 
206-фасл. Мунофиқлардан юз ўгириш ҳақида 
207-фасл. Кофирлардан юз ўгириш ҳақида 
208-фасл. Бекорчи ва бемаъни иш ва сўзлардан воз кечиш ҳақида
209-фасл. Шаръан ёмон бўлган барча нарсалардан ҳаё қилиш ҳақида
210-фасл. Ота-она ва мўминларга тавозуда бўлиш ҳақида 
211-фасл. Осмонлар, ер ва нафсларнинг яратилиши тўғрисида фиклаш ҳақида
212-фасл. Тоатларнинг гўзаллиги ва ажр-мукофоти ҳақида тафаккур этиш ҳақида 0
213-фасл. Гуноҳларнинг ёмонлиги ва уларга бўладиган азобу уқубатлар тўғрисида фикр қилиш ҳақида 
214-фасл. Эслатма ва панду насиҳат ҳақида 
215-фасл. Осийларга келган мусибатларидан ибрат олиш ҳақида 
216-фасл. Шайтоннинг душманлиги ҳақида 
217-фасл. Кофирларни ёмон кўриш ҳақида 
218-фасл. Эҳтиёт ва огоҳ бўлиш ҳақида 
219-фасл. Гуноҳ ўринлари нимада билиниши ҳақида 
220-фасл. Тавба учун умиднинг аралаш бўлиши ҳақида 
221-фасл. Сабр билан шодликни кутиш ҳақида 
222-фасл. Дунёни паст-ҳақир санаш ҳақида 
223-фасл. Дунё берилмаган одамга ибрат назари билан қараш ҳақида 
224-фасл. Аллоҳ таолонинг тоатида жидду жаҳд қилиш ҳақида 
225-фасл. Балодан халос бўлишни зикри ҳақида
226-фасл. Аллоҳ таоло тоатини ирода қилиш ҳақида 
227-фасл. Аллоҳ таоло йўлида яхши кўришни билдириш ҳақида 
228-фасл. Сўровчининг жафосига сабр қилиш ҳақида
229-фасл. Мусофир ва унинг аҳлига хушмуомалада бўлиш ҳақида
230-фасл. Гўзал сабр ҳақида 
231-фасл. Ғазабни ютиш ҳақида 
232-фасл. Ҳавас қилиш ҳақида 
Китоб таржимаси ва уни изоҳлашда фойдаланилган манбалар